Miletos Antik Kenti

 

Aydın'ın Didim ilçesinde bulunan Miletos Antik Kenti'ndeyim. M.Ö. 2. yüzyılda Roma İmparatorluğu'nun egemenliği altına giren Miletos'ta Roma Dönemi'nden kalan birçok tarihi eser bulunmaktadır.  Miletos Antik Kenti'ndeki kazı çalışmaları 1873 yılında başlamış olduğundan bugüne kadar birçok eser ortaya çıkarılmıştır.

Öncelikle yukarıdaki fotoğrafta gördüğünüz yapıdan başlayalım. Burası Miletos'un Stoası'nın bir bölümü. Stoa, üstü kapalı ve sütunlu yollardır. Yapılan restorasyon ile Stoa'nın küçük bir kısmı ayağa kaldırılmış olup bugün yalnızca 4 sütun ayaktadır. Ancak geçmişte burası 35 adet sütundan oluşan uzun bir caddeydi. 

Stoa'nın uzaktan görüntüsünü yukarıdaki fotoğrafta paylaşıyorum. 

Miletos Antik Kenti'nde, Roma Dönemi'nden kalan, yaklaşık 15.000 kişi kapasiteli oldukça büyük bir tiyatro bulunmaktadır.

Tiyatro binasının geçmişteki halini ve artık mevcut olmayan sahne binasının çizimini yukarıdaki fotoğrafta görebilirsiniz. 

Tiyatronun oturma sıralarının arkasında bulunan tonozlu geçitler de muhteşem. 

 Bu geçitlerde yürürken büyülenmemek mümkün değil. 

(Görsel: https://tr.wikipedia.org/wiki/Dosya:Miletus_Bay_silting_evolution_map-en.svg)

Bu tiyatro bir zamanlar liman körfezinin hemen yanında bulunuyor, oturma sıraları limana bakıyordu. Zaman içerisinde, Menderes nehrinin getirdiği alüvyonların limanı doldurması neticesinde, Miletos bir liman kenti olma özelliğini yitirmiştir. Bugünkü Miletos Antik Kenti denizden yaklaşık 10 kilometre içeridedir. Yani bu alüvyonlar 10 km'lik bir alanı doldurmuştur. Yukarıdaki haritada Miletos'un geçmişteki konumunu ve alüvyonlarla kaplanan bölgeyi görebilirsiniz. 

Miletos'un limanlarından biri olan Aslanlı Liman'da yukarıdaki fotoğrafta kalıntılarını gördüğünüz liman anıtı bulunmaktaydı. Bu anıtın bir deniz zaferi anısına dikildiği düşünülmektedir. Yukarıda belirttiğim üzere, denizin zamanla dolması sebebiyle, tıpkı tiyatro körfezi gibi bu limanın da artık denizle bir bağlantısı bulunmamaktadır. 

Liman anıtı üzerinde Triton'u tasvir eden bir kabartma bulunmaktadır. Denizler Tanrısı Poseidon ile Aşk ve Güzellik Tanrıçası Afrodit'in oğlu olan Triton'un belden yukarısı insan belden aşağısı balık şeklindedir. 

Anadolu'daki en büyük hamamlardan biri olan Faustina Hamamı da Miletos'un Roma Dönemi'nden kalan eserlerinden biridir. Faustina Hamamı, Roma İmparatoru Marcus Aurelius'un teyzesi Faustina adına inşa edilmiştir. 

Şimdi gelelim Miletos Antik Kenti'nin en göz alıcı yapısı olan Pazar Yeri Kapısı'na. Yukarıdaki fotoğrafta Pazar Yeri Kapısı'nı görememenizin sebebi buradaki yerinden kaçırılmış olmasıdır. Bu yapı günümüzde Berlin'deki Pergamon Müzesi'nde sergilenmektedir.  

Ben Pergamon Müzesi'ne gittiğimde Pazar Yeri Kapısı'nı görmüş ve büyülenmiştim. Bu kadar büyük bir yapıyı nasıl götürebildiklerine inanamamıştım. Diğer yazılarımı okuyanlar Miletos Pazar Yeri kapısından defalarca bahsettiğimi bildiklerinden artık bundan sıkılmış olabilirler. Ama ben bu muhteşem yapıyı kaybettiğimize inanamadığımdan, bundan bahsetmeyi sürdüreceğim :) 

(Görsel: https://mathematicsart.com/solved-exercises/proof-of-thales-theorem/)

Miletos, bilim ve felsefe açısından da önemli bir kenttir. Felsefenin ve bilimin babası kabul edilen Thales Miletos'ta yaşamıştır. Geometrideki meşhur Thales teoremi de Miletoslu Thales'e aittir. 

Thales, maddenin birkaç bileşenden oluştuğuna dair fikirleriyle binlerce yıl önce atom kavramını irdeleyen bir filozoftur. M.Ö. 624-M.Ö. 548 yılları arasında yaşayan Thales, bilimden çığır açan birçok fikrin daha babasıdır. Thales, güneş tutulması ve ay tutulmalarını önceden hesaplayabilecek bilgiye sahipti. Ay tutulmasını incelerken dünyanın yuvarlak olduğunu tespit etmişti. 

(Görsel: https://tr.wikipedia.org/wiki/Anaksimandros)

Thales'in öğrencisi olan Anaksimandros da onun açtığı yolda ilerlemiştir. Anaksimandros, Raffaello'nun meşhur Atina Okulu tablosunda yukarıdaki fotoğrafta görüldüğü şekilde resmedilmiştir. 

Anaksimandros, yaşamın sudan başladığını, başlangıçta tüm canlıların suda yaşadığını ve daha sonra karaya çıkarak evrimleştiklerini savunmuştur. Evrim teorisini binlerce yıl önce ortaya atması inanılmaz bir şey. 

(Görsel:https://tr.wikipedia.org/wiki/Milet#)

Yine, meşhur şehir planlayıcısı Hippodamos da Miletoslu'dur. Günümüzde de hala uygulanan, birbirini dik kesen sokaklardan oluşan şehirler planlamıştır. Bu nedenle bu uygulama onun adına ithafen "hippodamik plan" olarak adlandırılmakta olup "ızgara plan" olarak da bilinmektedir.

Miletos, Anadolu'nun bir çok kenti gibi 13. yüzyılda Türkler'in hakimiyetine geçmiş ve Balat ismini almıştır. Günümüzde de Balat Köyü'nün yakınlarında bulunmaktadır.

Miletos Antik Kenti'nde Selçuklular'dan kalan eserler de bulunmaktadır. Bu eserlerden biri 15. yüzyılda inşa edilen Türk Hamamı'dır. Hamamın günümüze kadar kalan kalıntıları dahi muhteşem. Yukarıda, hamamın içerisinden çektiğim bir fotoğrafı paylaşıyorum.  

Bu fotoğrafta da yine aynı hamamı başka bir açıdan görmektesiniz.

Miletos Antik Kenti'ne 17 km uzaklıkta, Didim Apollon Tapınağı bulunmaktadır. Apollon Tapınağı antik çağda bir kehanet merkeziydi. Şehir ve tapınak arasında uzanan bir kutsal yol mevcuttu. Günümüzde de burası bir yürüyüş yolu olarak kullanılmaktadır. 

Bugün bile büyüklüğü ve ihtişamıyla görenleri büyüleyen bu tapınağın binlerce yıl önce yaşayan antik çağ insanlarının gözünden nasıl göründüğünü hayal edemiyorum.

Bir zamanlar devasa sütunlarla çevrili olan tapınak, savaşlar ve depremlerle zaman içerisinde yıkılmıştır.

Apollon Tapınağı'nın her bir yerinde harika kabartma ve motifler bulunmaktadır. Yukarıdaki fotoğrafta gördüğünüz friz ve diğerleri bir zamanlar tapınağın üstünü süslerken, şimdi yerde sergilenmektedir. 

Miletos Antik Kenti'ni 2023 yazında ziyaret etmiştim, yazıyı henüz paylaşabiliyorum. 2023 yazında gördüğüm ve bu blogda anlatmadığım son bir yer kaldı, Sardes Antik Kenti. Bir sonraki yazıda Sardes'i anlatacağım. Sonrasında 2024'ün keşifleri ile devam edeceğiz.