Anadolu'nun inanılmaz zengin bir tarihi var. Roma İmparatorluğu'nun Anadolu'yu hakimiyeti altına almasından çok daha önce bu topraklarda birçok Anadolu uygarlığı mevcuttu. Bunlardan biri de Frigler.
Hitit İmparatorluğu yıkıldığında Ankara ve çevresine yerleşen Frigler, günümüzden 3 bin yıl önce burada Gordion (Polatlı) merkezli bir devlet olan Frigya'yı kurmuşlardı. Yukarıdaki fotoğrafta Gordion'daki Midas Tümülüsü'ndeyim. Bu yazıda Frigler, ünlü kralları Midas ve başkentleri Gordion üzerine konuşacağız.
Gordion günümüzde Ankara'nın Polatlı ilçesi yakınlarında bulunmaktadır. Yukarıdaki fotoğrafta gördüğünüz yapı Gordion şehrinin surlarıdır. M.Ö. 9. yüzyılda yapıldığı tespit edilen bu surlar hala ayaktadır.
Yukarıdaki fotoğrafta bu yapının geçmişte nasıl göründüğüne dair bir çizim görmektesiniz.
Buradaki kazılarda çıkarılan eserler buraya çok yakın bir mesafede, Yassıhöyük Köyü'nde bulunan Gordion Müzesi'nde sergilenmektedir. Bu nedenle Gordion'u anlamak için mutlaka müzeyi de görmek gerekli. Yazının devamında müzeden de eserler paylaşacağım. Ama öncelikle Kral Midas'tan bahsetmek istiyorum.
Yukarıdaki fotoğrafta gördüğünüz tepelik yanından geçerken hiç kimsenin dikkatini çekebilecek nitelikte bir yer değil. Ancak burası içerisinde bir kral mezarını barından bir tümülüs. Bu anıtsal mezarın Kral Midas tarafından babası Kral Gordios için yaptırıldığı düşünülmektedir. Tarihi M.Ö. 740 olarak tespit edilmiştir. Bu tümülüs MM Tümülüsü olarak adlandırılmaktadır.
Bir mezarın üzerine toprak yığılarak oluşturulan yapılara tümülüs denilmektedir. Gordion'un civarında 130 tümülüs yani anıt mezar tespit edilmiştir. Elbette bu mezarlar yalnızca seçkin kişiler için yapılmaktaydı. Bunların içerisinde en eskisinin tarihi M.Ö. 850 olarak tespit edilmiştir.
Yukarıdaki fotoğrafta MM Tümülüsü'nün girişini görmektesiniz. Bu tüneller vasıtasıyla tümülüsün içerisine ilerleyerek kralın mezarına ulaşılmaktadır.
Tümülüsün içerisinde kütüklerden inşa edilmiş bir mezar odası bulunmaktadır. Kralın mezarı bu odada bulunmuştur. Yaklaşık 2.800 yıl önce inşa edilen bir ahşap yapının günümüze kadar gelmiş olması gerçekten inanılmaz.
Mezar odasında ayrıca çok sayıda eşya bulunmuş olup bunlar müzede sergilenmektedir. Yukarıdaki fotoğrafta burada bulunan tunç objelerden bazılarını görebilirsiniz.
Gordion Müzesi'nde mezar odasının bir maketi bulunmaktadır. Yukarıdaki fotoğrafta bu maketi ve tümülüsün fotoğrafını birlikte görebilirsiniz.
Yukarıdaki fotoğrafta Kral Midas'ın bir canlandırmasını görmektesiniz. Bunu Ayazini Müzesi'nde çekmiştim. Frig Vadisi'nin Afyon etabını anlatacağım yazıda Ayazini'nden de bahsedeceğim.
Kral Midas ile ilgili anlatılan iki efsanevi hikaye vardır. Bunlardan birisine göre Kral Midas her tuttuğunun altın olmasını dilemiş ve Tanrı Dionysos da bu dileğini gerçekleşmiştir. Belki de "tuttuğun altın olsun" dileğinin kökeni buradan gelmektedir. Başlangıçta çok mutlu eden bu durum, ağzına götüreceği yiyeceklerin dahi altına dönüşmesi üzerine çok büyük bir soruna dönüşmüştür. Bunun üzerine bu kez bundan kurtulmayı dileyen Midas, Dionysos'un yönlendirmesiyle Paktolos Irmağı'nda yıkanarak bu dertten kurtulmuştur.
Paktolos Irmağı Lidyalılar'ın başkenti Sardes'tedir. Kral Midas'tan 100 yıl sonra, yani M.Ö. 600'lü yıllarda, Lidyalılar Frigya'yı ele geçmiştir. Lidyalılar M.Ö. 620 yılında ilk sikkeyi basarak parayı icat etmişlerdir. Bu sikkeler Paktolos Nehri'nden elde edilen altın ve gümüş alaşımlı bir madenden yapılmıştır. Efsaneye göre bu altınlar Midas nehirde yıkanırken sulara bulaşmış ve böylece Lidya Kralı zengin olmuştur. Lidyalılar ile ilgili daha fazla bilgi edinmek isterseniz Lidyalılar'ın Başkenti Sardes Antik Kenti başlıklı yazımı bu linkten okuyabilirsiniz.
 |
| Görsel:https://www.mskgent.be/en/collection/1902-d |
Kral Midas ile ilgili bir diğer efsane ise kulakları ile ilgilidir. Efsaneye göre Kral Midas Tanrı Apollon ve Pan arasındaki bir müzik yarışmasında hakemlik yapmış ve Pan'ı galip seçmiştir. Buna çok sinirlenen Tanrı Apollon Midas'ın kulaklarını eşek kulağına çevirmiştir. Flaman ressam Jacop Jordaens tarafından 17. yüzyılda yapılan yukarıdaki tabloda bu yarışma resmedilmiştir. En sağda Midas, hemen önünde flüt çalan Pan ve karşısında Tanrı Apollon yer almaktadır.
Midas, kocaman bir başlık takarak kulaklarını sakladığı için berberinden başka hiç kimse bu durumu bilmemektedir. Berber bu sırrı daha fazla içinde tutamayacağından ve kimselere de söyleyemediğinden yerdeki bir çukura söyleyip üzerini kapatmıştır. Sonrasında bu toprak üzerinde yeşeren otlar rüzgar estikçe "Midas'ın kulakları eşek kulakları" diye fısıldamış ve bu sırrı herkes öğrenmiştir. Dilimizdeki "yerin kulağı var" deyiminin bu hikaye ile bir bağlantısı olabilir.
Frigler çok tanrılı bir dine inanmakta olup en önemli tanrıçaları Matar-Kybele'dir. Frig dili Hint-Avrupa dil ailesi grubuna aittir. "Matar" kelimesi İngilizce "mother" kelimesine benzemekte olup "anne" anlamına gelmektedir. Yukarıdaki fotoğrafta Gordion Müzesi'nde yer alan Ana Tanrıça Matar-Kybele heykelini paylaşıyorum.
 |
| Görsel: https://en.m.wikipedia.org/wiki/File:Alexander_cuts_the_Gordian_Knot.jpg |
M.Ö. 333 yılında Anadolu'yu fethetmeye başlayan Büyük İskender, Gordion'a da gelerek bu şehri de topraklarına katmıştır. Burada Gordion düğümü efsanesinden de bahsetmek gerekir. Efsaneye göre, Kral Midas'ın babası Gordios, attığı düğümü çözebilecek olan kişinin Anadolu'nun hakimi olacağını belirtmiştir. Ancak hiç kimse bu düğümü çözmeyi başaramamıştır.
Anadolu'nun hakimi olmak isteyen Büyük İskender de Gordion'a geldiğinde bu düğümü çözerek kendini ispatlamak istemiştir. Ancak çözmeyi başaramayınca kılıcıyla kesmiştir. Yukarıdaki fotoğrafta yer alan ve 18. yüzyılda Fransız ressam Jean-Simon Berthélemy tarafından yapılan tablo bu anı tasvir etmektedir. Büyük İskender gerçekten de tüm Anadolu'yu hakimiyeti altına almayı başarmıştır.
 |
| Görsel:https://tr.wikipedia.org/wiki/Sakarya_Meydan_Muharebesi#/media/Dosya:Sakaryarivermapfinal.jpg |
Gordion ve çevresi M.Ö. 25 yılında Roma İmparatorluğu'nun hakimiyeti altına girmiş ve Galatya Eyaleti'ni oluşturmuştur. Sonrasında bildiğiniz üzere Doğu Roma (Bizans) İmparatorluğu'na ait iken Türkler tarafından fethedilmiştir.
Kurtuluş Savaşı'nın dönüm noktası olan ve 1921 yılında yapılan Sakarya Meydan Muharebesi de Gordion (Polatlı) yakınlarında gerçekleşmiştir. Adını hemen yanından geçen Sakarya Nehri'nden almaktadır.
Gordion'daki yerleşimin dışında dağlık Frigya'yı da gezmenizi öneririm. Günümüzde Eskişehir-Afyonkarahisar-Kütahya illeri sınırları içerisinde bulunan Frig Vadisi'nde 2800 yıllık Frig anıtları ve kaya mezarları bulunuyor. Bunların arasında en ünlüsü olan Yazılıkaya Midas Anıtı'nın fotoğrafını yukarıda paylaşıyorum. Frig Vadisi'ni anlattığım Frig Vadisi-I: Eskişehir ve Frig Vadisi-II: Afyonkarahisar başlıklı yazılarımı bu linklerden okuyabilirsiniz.
Bu arada, Frigler gibi 3000 yıl önce Anadolu'da yaşayan bir başka uygarlık olan Urartular hakkında bilgi edinmek isterseniz Urartular: Van'da 3000 Yıl Öncesine Yolculuk başlıklı yazımı bu linkten okuyabilirsiniz.
Yorumlar
Yorum Gönder